ΤΟ ΔΟΚΙΜΙΟ
Είναι ένα ιδιαίτερο, μεικτό γραμματειακό είδος που συνδέεται τόσο με τον επιστημονικό, όσο με το ρητορικό λόγο και την πληροφορία.
ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ ΣΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ
1) Είναι μια απόπειρα ανολοκλήρωτης διαπραγμάτευσης ενός αξιόλογου αισθητικού, κοινωνικού, πολιτικού, ακόμη και επιστημονικού θέματος. 2) Στόχος του είναι να προβληματίσει με τη στοχαστική διάθεση, << τον διανοούμενο λόγο >> του δοκιμιογράφου και έμμεσα να διδάξει. 3) Δε στέκεται στο επικαιρικό και το προσωρινό αλλά στο μόνιμο και το γενικό.
ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ ΣΤΗ ΜΟΡΦΗ
1) Το ύφος του είναι απόλυτα προσωπικό διότι είναι προϊόν προσωπικής πνευματικής και αισθητικής ωριμότητας. 2) Ο << τόνος >> του εξαρτάται από το σκοπό του συγγραφέα και μπορεί να είναι απολογητικός, εξομολογητικός, διδακτικός, σοβαρός, χιουμοριστικός, φιλοσοφικός κ.ά. 3) Προσφέρει αισθητική απόλαυση τόσο με τη λογική, όσο και με τη συγκινησιακή χρήση της γλώσσας. 4) Έχει μέση έκταση γιατί περιορίζεται σε ορισμένες μόνο πλευρές του θέματος.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ
Ο δοκιμιογράφος, όταν δίνει έμφαση στην αισθητική απόλαυση, χρησιμοποιεί πολλές από τις λογοτεχνικές στρατηγικές, όπως π.χ. προσωπική σκοπιά των πραγμάτων, πλασματική απεικόνιση της πραγματικότητας, ανάπτυξη σκέψεων όχι τόσο λογικά, όσο συνειρμικά, χρησιμοποίηση των πραγμάτων ως συμβόλων και σχήματα λόγου.
ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ
Με κριτήριο την αντικειμενική βάση ή την υποκειμενική σκοπιά από την οποία αναπτύσσει το θέμα του ο δοκιμιογράφος, τα δοκίμια διαιρούνται σε : 1) ΔΟΚΙΜΙΑ ΣΤΟΧΑΣΜΟΥ και 2) ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΑ ΔΟΚΙΜΙΑ ή ΔΟΚΙΜΙΑ ΠΕΙΘΟΥΣ
ΔΟΚΙΜΙΟ ΣΤΟΧΑΣΜΟΥ
Είναι η καταγραφή σκέψεων για ένα θέμα. Τα χαρακτηριστικά του : 1) είναι υποκειμενική η σκοπιά από την οποία βλέπει ο δοκιμιογράφος το θέμα. 2) η ελευθερία του συγγραφέα να ερμηνεύσει όπως θέλει το θέμα του. 3) η δομή του είναι περισσότερο συνειρμική και ελάχιστα λογική. 4) η χρήση της γλώσσας είναι ποιητική δηλ. συνυποδηλωτική. 4) τρόπος πειθούς είναι η επίκληση στο συναίσθημα του δέκτη. 5) προσόν του δοκιμιογράφου είναι η ικανότητά του να στοχάζεται και να εκφράζει τις ιδέες του αντλώντας υλικό από την εμπειρία, τη φαντασία και τις γενικές γνώσεις του.
ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ
Μοιάζει με το στοχαστικό γιατί και αυτό ασχολείται αποκλειστικά με ιδέες, αλλά βασική του διαφορά από το στοχαστικό δοκίμιο είναι ότι ο συγγραφέας βάζει ως στόχο του να συζητήσει ένα συγκεκριμένο πρόβλημα και δεν είναι ελεύθερος να ερμηνεύσει το θέμα του με όποιον τρόπο θέλει. Τα χαρακτηριστικά του : 1) ο δοκιμιογράφος βλέπει το θέμα από αντικειμενική σκοπιά. 2) αποδεικνύει μια θέση 3) η δομή του είναι λογική 4) η χρήση της γλώσσας είναι κυριολεκτική 5) ως τρόπος πειθούς χρησιμοποιείται η επίκληση στη λογική 6) προσόν του δοκιμιογράφου είναι η ικανότητά του να τεκμηριώνει τις ιδέες του και να τις οργανώνει σε λογική σειρά. Επίσης πρέπει να αντλεί το υλικό κυρίως από τις γνώσεις του : το τι γνωρίζει είναι πολύ πιο σημαντικό από το τι φαντάζεται ή παρατηρεί.
ΕΙΔΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
1) ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΑ : είναι η σχετικά εκτενής ( ενώ το δοκίμιο έχει μέση έκταση ) γραπτή έκθεση μιας επιστημονικής έρευνας και των πορισμάτων στα οποία κατέληξε. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ : 1) η διεξοδική ανάλυση ενός θέματος ( ενώ το δοκίμιο περιορίζεται σε ορισμένες μόνο πλευρές ενός θέματος ). 2) η πληροφόρηση ειδικών που αναζητούν έγκυρη ενημέρωση ( ενώ το δοκίμιο προσεγγίζεται εύκολα από το μέσο αναγνώστη ). 3) η απόδειξη της θέσης με τεκμήρια και επιχειρήματα 4) η λογική δομή, η αντικειμενικότητα ( χρήση γ’ προσώπου ), η κυριολεκτική χρήση της γλώσσας, η ακριβολογία, η επιστημονική ορολογία, η πρωτοτυπία.
2) ΔΙΑΤΡΙΒΗ : εξετάζει ένα επιστημονικό θέμα απ’όλες τις απόψεις του με τρόπο εξαντλητικό, χωρίς να αφήνει πουθενά κανένα κενό, κανένα χάσμα. Μεθοδικά διεισδύει στο βάθος ολόκληρου του θέματος.
3) ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ : Είναι έρευνα σε ένα απόλυτα εξειδικευμένο και αυτοτελές θέμα.
ΕΙΔΗ ΡΗΤΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
1) ΔΙΔΑΧΗ : Είναι λόγος με πρόθεση νουθεσίας, αλλά και προσπάθεια άμεσου επηρεασμού του αναγνώστη ή ακροατή. Είναι διακριτικό γνώρισμα της εκκλησιαστικής ρητορικής. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ : ο παραινετικός τόνος, ο οποίος εκφράζεται με προστακτική και υποτακτική έγκλιση, ο απλός και ανεπιτήδευτος λόγος της καθημερινής ομιλίας, η χρήση β΄ ενικού ή α’ πληθ. προσώπου, η συγκινησιακή χρήση της γλώσσας με μεταφορές, αλληγορίες και παραβολές, η επίκληση περισσότερο στο συναίσθημα, η οικειότητα.
2) ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ : είναι είδος αυτοβιογραφίας που στηρίζεται στη χρονολογική καταγραφή προσωπικών βιωμάτων, καθώς και κρίσεων, παρατηρήσεων στα καθημερινά γεγονότα. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ : οι ακριβείς προσδιορισμοί τόπου και χρόνου, η αναφορά σε γεγονότα και προβλήματα της προσωπικής ζωής του συντάκτη, η χρήση του α’ ενικού προσώπου, ο ελλειπτικός λόγος, το απλό ύφος, ο προσωπικός εξομολογητικός τόνος και η ποικιλία της ύλης από απλά καθημερινά μέχρι ιστορικής σημασίας γεγονότα.
3) ΕΠΙΣΤΟΛΗ : έχει ως χαρακτηριστικά της τον προσδιορισμό του χρόνου αποστολής της, την προσφώνηση και την αποφώνηση, τη χρήση β’ ενικού προσώπου ( εάν υπάρχει οικειότητα με το πρόσωπο που επικοινωνούμε ), την απλότητα, τη φυσικότητα, τη σαφήνεια, τον αυθορμητισμό, την ειλικρίνεια, την οικειότητα, την ευγένεια.
ΕΙΔΗ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
1) ΑΡΘΡΟ : είναι δημοσίευμα εφημερίδας και εκφράζει τις προσωπικές αντιλήψεις του αρθρογράφου για κάποιο επίκαιρο σοβαρό ζήτημα, πολιτικό, στρατιωτικό, εκκλησιαστικό, εκπαιδευτικό, κοινωνικό κ.ά. Η διαφορά του από το δοκίμιο είναι ότι το άρθρο ασχολείται με θέματα της επικαιρότητας ενώ το δοκίμιο αντλεί το υλικό του από κάποιο εσωτερικό συμβάν, σκέψη, ιδέα ή από ιδέες που είναι καταχωρισμένες σε άλλα βιβλία.
2) ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ : είναι κείμενο που δημοσιεύεται σε εφημερίδα, το περιεχόμενό της δεν έχει ειδησεογραφικό χαρακτήρα, αλλά αναφέρεται σε θέματα επιστημονικά, εγκυκλοπαιδικά, καλλιτεχνικά, φιλολογικά ή και πολιτικά.
3) ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ : είναι δημοσιογραφικό κείμενο με λογοτεχνικό χαρακτήρα. Εδώ σχολιάζονται επίκαιρα πολιτιστικά, κοινωνικά ή επιστημονικά θέματα, με ελαφρό, εύθυμο, αλλά και με ειρωνικό και καυστικό τρόπο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου